Харид саватчаси бўш!
Асаларилар шакар билан боқиладими?
Асал харидорларининг энг кўп қизиқтирган саволи ҳам шу аслида. Биз доим бу саволга йўқ деб жавоб берамиз. Бу саволга тўлиқ жавоб бериш учун қўйидагиларни қайд этиш жоиздир. Кўпчиликни ўйлашича замонавий асаларичиликда шакар билан боқиш ва олинадиган асал шакардан бўлган ва асалариларни шакарсиз сақлаб бўлмайди. Бу тасаввур қисман тўғри.
Қўйидаги ҳолатларда асаларилар шакар билан озиқлантирилади:
- Эрта баҳорда озиқлантириш - Эрта баҳор асалариларнинг энг шиддатли равишда ривожланаётган даври бўлиб уларниг нектар ва гул чангига бўлган талаби жуда юқори бўлади. Баҳорнинг салқин, ёмғирли келиши ёки ҳаво тез исиб кетиши оқибатида табиатдан арилар оладиган нектар ва гул чанги камайиб кетади ва бу ўз ўзидан асаларилар ривожига таъсир қилади. Бу даврда асалариларни озуқа билан таъминлаш жуда муҳим. Озуқа сифатида биз ариларга ўтган йилдан қолган рамкали асал, асалли ёки шакарли шарбат берамиз. Эътибор қилган бўлсангиз шакарли озуқа асал олиш давридан анча олдин берилади ва озуқани тўлалигича асаларилар истемол қилади.
- Кузда озиқлантириш - Куз келиши билан асалариларни қишки даврга тайёрлаш учун ҳар бир уяда қиш давомида етарли бўладиган озуқанинг бўлиши шарт. Озуқа етарли бўлиши учун қўшимча шакарли шарбат бериш асаларичилик тажрибасида кенг қўлланиладиган ҳолатдир. Бу шакарли шарбатдан асаларилар бутун қиш давомида озуқаланишади.
- Асал олиш даврида шарбат билан боқиш - Асал олиш табиатдан келадиган табиий нектарга боғлиқ. Агар асалчилик билан шуғилланаётган шахс табиий нектарга бой ўсимликлар ўсадиган далаларни топиб асалариларини кучирмаса, ёки осон йўл билан асал олиш ниятида бўлса, ёки табиий сабабларга кўра ҳосилдорлик паст бўлса мана шу ҳолатларда асаларилар шакарли шарбат билан озиқлантирилади. Соҳта асалнинг энг кенг тарқалган тури шакарли шарбат билан озиқлантириб "шакарли асал" еғиш ҳам айни шу даврда мана шу йўл билан олинади. Бу асал шакарли шарбат ҳисобланмайди, чунки асаларилар шакарни ҳам ферментлайди, лекин бу асал ҳам ҳисобланмайди.
Биз асаларичилик билан 20 йилдан ортиқ давр мобайнида шуғилланиб келамиз ва доим ҳалолликка риоя қиламиз. Чунки ҳалолликда қут-барак борлигига ишонамиз. Юқорида келтирилган 1-2 ҳолатлардагини жуда зарур булганда асалриларга шакарли шарбат берамиз. Агарда асал мавсуми ёмон келганда асаларилар табиий йиғган асалини ўзида қолдирамиз. Асал мавсуми ёмон келган йилларда биз асалариаларни табиий нектар яхши бўлган далаларга кўчириб турамиз. Бизнинг асаларилар баҳор мавсумида республиканинг табиийати мўтадил иссиқ бўлган набототга бой Қашқадарё вилоятининг шарқий тоғли ҳудудларида жойлашган бўлиб бошқа ҳудудларга нисбатан асаларичилик учун қулай шарт шароитларга бой.
Lotin alifbosida
Asal xaridorlarining eng ko'p qiziqtirgan savoli ham shu aslida. Biz doim bu savolga yo'q deb javob beramiz. Bu savolga to'liq javob berish uchun quyedagilarni qayd etish joizdir. Ko'pchilikni o'ylashicha zamonaviy asalarilar shakar bilan boqiladi va olinadigan asal shakardan bulgan va asalarilarni shakarsiz saqlab bo'lmaydi. Bu tasavvur qisman to'g'ri.
Qo'yidagi holatlarda asalarilar shakar bilan oziqlantiriladi:
- Erta bahorda oziqlantirish - Erta bahor asalarilarning eng shiddatli ravishda rivojlanayotgan davri bo'lib ularnig nektar va gul changiga bo'lgan talabi juda yuqori bo'ladi. Bahorning salqin, yomg'irli kelishi yoki havo tez isib ketishi oqibatida tabiatdan arilar oladigan nektar va gul changi kamayeb ketadi va bu o'z o'zidan asalarilar rivojiga ta'sir qiladi. Bu davrda asalarilarni ozuqa bilan ta'minlash juda muximdir. Ozuqa sifatida biz arilarga o'tgan yeldan qolgan ramkali asal, asalli yoki shakarli sharbat beramiz. Etibor qilgan bolsangiz shakarli ozuqa asal olish davridan ancha oldin beriladi va ozuqa to'laligicha asalarilar tomonidan istemol qilinadi. Biz shuni yaxshi bilamizki, shakar asalarilarni kuchsizlantiradi va bu o'z-o'zidan kelajakda olinadigan asalni sifatiga va miqdoriga ta'sir qiladi. Shuning uchun shakardan kamroq foidalanishga xarakat qilinadi.
- Kuzda oziqlantirish - Kuz kelishi bilan asalarilar qishki davrga tayyorlash uchun har bir uyada qish davomida yetarli buladigan ozuqaning bo'lishi shart. Ozuqa yetarli bo'lishi uchun qo'shimcha shakarli sharbat berish asalarichilik tajribasida keng qo'llaniladigan xolatdir. Bu shakarli sharbatdan asalarilar butun qish davomida ozuqalanishadi.
- Asal olish davrida sharbat bilan boqish - Asal olish tabiatdan keladigan tabiy nektarga bog'liq. Agar asalchilik bilan shug'illanayotgan shaxs tabiy nektarga boy o'simliklar o'sadigan dalalarni topib asalarilarini kuchirmasa, yoki oson yo'l bilan asal olish niyatida bo'lsa, yoki tabiy sabablarga kora hosildorlik past bo'sa mana shu xolatlarda asalarilar shakarli sharbat bilan oziqlantiriladi. Sohta asalning eng keng tarqalgan turi yani shakarli sharbat bilan oziqlantirib "shakarli asal" yeg'ish ham ayni shu davrda mana shu yo'l bilan qilinadi. Bu asal shakarli sharbat hisoblanmaydi, chunki asalarilar shakarni ham fermentlaydi, lekin bu asal ham hisoblanmaydi.
Biz asalarichilik bilan 20 yildan ortiq davr mobaynida shug'illanib kelamiz va doim halollikka rioya qilamiz. Chunki halollikda qut-barak borligiga ishonamiz. Yuqorida keltirilgan 1-2 holatlardagini juda zarur bulganda asalrilarga shakarli sharbat beramiz. Agarda asal mavsumi yomon kelganda asalarilar tabiy yeg'gan asalini o'zida qoldiramiz. Asal mavsumi yomon kelgan yillarda biz asalarialarni tabiy nektar yaxshi bulgan dalalarga ko'chirib turamiz. Bizning asalarilar bahor mavsumida respublikaning tabiiyati mutadil issiq bulgan nabototga boy Qashqadaryo viloyatinig sharqiy tog'li hududlarida joylashgan bo'lib boshqa hududlarga nisbatan asalarichilik uchun qulay shart sharoitlarga boy.
